Qitailang's HP > Esperanto > エスペラント基本文法


"Fundamenta Gramatiko de Esperanto"(エスペラント基本文法) は "Fundamento de Esperanto"(エスペラントの基礎) の第2部に相当するもので、"La 16-regula gramatiko"(16条の文法規則)とも呼ばれます。フランス語、英語、ドイツ語、ロシア語、ポーランド語の5カ国語で書かれていますが、それぞれの言語によって説明、例文、註記などが若干異なるようです。

"Fundamenta Gramatiko de Esperanto" を含む "Fundamento de Esperanto"は「常備の指導的ドキュメントとしてすべてのエスペランチストの手中にあるべき」とされており、また何人も変更することは許されていません。

このページは、Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko (PMEG) に付属資料として記載されているエスペラント訳を使いました。エスペラント版は5カ国語版と同等の権威を持つものではありません。また拙訳が正確に訳されている保証もありません。このことをご理解の上お読み下さい。できるだけ意訳を避けましたが、一部意訳になっている箇所があります。[]内は翻訳にあたって私が補なったり、言い換えたものです。

Ida Ĉitajlang


Fundamenta Gramatiko en Esperanta traduko

A) ALFABETO 字母

A a,
B b,
C c,
ツォ
Ĉ ĉ,
チョ
D d,
E e,
F f,
フォ
G g,
Ĝ ĝ,
ヂョ
H h,
Ĥ ĥ,
ッホ
I i,
J j,
Ĵ ĵ,
ジョ
K k,
L l,
M m,
N n,
O o,
P p,
R r,
S s,
Ŝ ŝ,
ショ
T t,
U u,
Ŭ ŭ
ウォ
(uzata en diftongoj),
(二重母音として使われる)
V v,
ヴォ
Z z.

Rimarko 1: La litero ŭ estas uzata nur post vokaloj.
註1 : ŭ は母音の後にのみ使われる。

Rimarko 2: Presejoj, kiuj ne posedas la literojn ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ, povas anstataŭ ili uzi ch, gh, hh, jh, sh, u.
註2 : ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ の活字を持たない印刷所はそれらに代えて ch, gh, hh, jh, sh, u を使うことができる。

B) PARTOJ DE PAROLO 品詞

  1. Artikolo nedifinita ne ekzistas; ekzistas nur artikolo difinita, la, egala por ĉiuj genroj, kazoj kaj nombroj. Rimarko. La uzado de la artikolo estas tia sama, kiel en la Germana, Franca kaj aliaj lingvoj. La personoj, por kiuj la uzado de la artikolo prezentas malfacilaĵon, povas tute ĝin ne uzi.

    不定冠詞は存在しない。定冠詞 la があるのみで、どの性,格および数においても同じである。 註.冠詞の用法はドイツ語やフランス語その他の言語と同様である。冠詞の使用が困難な人は一切用いなくても構わない。

  2. Substantivoj estas formataj per aldono de o al la radiko. Por la formado de la pluralo oni aldonas la finiĝon j al la singularo. Kazoj ekzistas nur du: nominativo kaj akuzativo. La radiko kun aldonita o estas la nominativo, la akuzativo aldonas n post la o. La ceteraj kazoj estas esprimataj per helpo de prepozicioj: la genitivo per de, la dativo per al, la instrumentalo (ablativo) per per, aŭ aliaj prepozicioj laŭ la senco. Ekz. radiko patr, la patr|o, al la patr|o, de la patr|o, la patr|o|n, por la patr|o, kun la patr|o, la patr|o|j, la patr|o|j|n, per la patr|o|j, por la patr|o|j.

    名詞は語根に o を付け加えて作る。複数形を作るには単数形に語尾 j を加える。格は主格と対格の2つのみである。語根に o が加わったものが主格である。対格は o の後ろに n を付け加える。その他の格は前置詞の助けを借りて表す。属格は de、与格は al、具格(奪格)は per、その他意味に応じた前置詞が用いられる。例. 語根 patr 父、la patr|o 父、al la patr|o 父に、de la patr|o 父の、la patr|o|n 父を、por la patr|o 父のために、kun la patr|o 父とともに、la patr|o|j 父たち、la patr|o|j|n 父たちを、per la patr|o|j 父たちによって[手段]、por la patr|o|j 父たちのために。

  3. Adjektivoj estas formataj per aldono de a al la radiko. Kazoj kaj nombroj kiel ĉe substantivoj. La komparativo estas farata per la vorto pli, la superlativo per plej. Post la komparativo la vorto “que” (France), “than” (Angle), “als” (Germane), “чѣмъ” (Ruse), “niż” (Pole) tradukiĝas per ol, kaj post la superlativo la vorto “de” (France) tradukiĝas per el. Ekz. pli blank|a ol neĝ|o; mi hav|as la plej bel|a|n patr|in|o|n el ĉiu|j; mi hav|as la plej bon|a|n patr|in|o|n.

    形容詞は語根に a を付加して作る。格と数は名詞と同様である。比較級は pli、最上級は plej という単語を使って作る。比較級の後ろには、"que" (仏)、"than" (英)、"als" (独)、"чѣмъ" (露)、"niż" (波) に相当する ol を使う。最上級を示す語の後ろには "de" (仏) に相当する el[〜のうちで] を使う。例.pli blank|a ol neĝ|o 雪よりも白い; mi hav|as la plej bel|a|n patr|in|o|n el ĉiu|j 私には皆のうちで誰よりも最も美しい母がいる; mi hav|as la plej bon|a|n patr|in|o|n 私には[だれよりも]最高に素晴らしい母がいる。

  4. La bazaj numeraloj (ne deklinaciataj) estas: unu (1), du (2), tri (3), kvar (4), kvin (5), ses (6), sep (7), ok (8), naŭ (9), dek (10), cent (100), mil (1000). La dekoj kaj centoj estas formataj per simpla kunigo de la numeraloj. Por la ordaj numeraloj oni aldonas la adjektivan finiĝon a; por la multiplikaj – la sufikson obl; por la frakciaj – on; por la kolektivaj – op; por la distribuaj – la vorton po. Krom tio povas esti uzataj numeraloj substantivaj kaj adverbaj. Ekz. kvin|cent tri|dek tri (533); kvar|a, unu|a, du|a; unu|o, cent|o; sep|e, unu|e, du|e; tri|obl|a; kvar|on|o, du|on|o; du|op|e, kvar|op|e; po kvin.

    基数詞(格変化はない)は、unu(1)、du(2)、tri(3)、kvar(4)、kvin(5)、ses(6)、sep(7)、ok(8)、naŭ(9)、dek(10)、cent(100)、mil(1000) である。10 や 1000 の位は単純に数詞を繋げて作られる。序数には形容詞語尾の a、倍数は接尾語の obl、分数は on、集合は op を加えて作る;分配には po を使う。その他[語尾を付けて]名詞や副詞として使うことができる。例.kvin|cent tri|dek tri (533);kvar|a 4番めの、unu|a 1番目の、du|a 2番めの;unu|o 単位、cent|o 100;sep|e 7番目に、unu|e 1番に、du|e 2番に;tri|obl|a 3倍の;kvar|on|o 4分の1、du|on|o 2分の1;du|op|e 2つ(人)組で、kvar|op|e 4つ(人)組で;po kvin 5つずつ。

  5. La pronomoj personaj estas: mi, vi, li, ŝi, ĝi (por bestoj aŭ aĵoj), si, ni, ili, oni (senpersona plurala pronomo). Pronomoj posedaj estas formataj per aldono de la adjektiva finiĝo a. La deklinacio de la pronomoj estas kiel ĉe substantivoj. Ekz. mi|n, mi|a, la vi|a|j.

    人称代名詞は、mi 私, vi あなた, li 彼, ŝi 彼女, ĝi それ(動物または物), si 自分自信, ni 私たち, ili 彼(彼女)たち, oni 人々(複数形非人称の代名詞)。所有代名詞は形容詞語尾を付けて作られる。代名詞の格変化は名詞と同様である。例.mi|n 私を、 mi|a 私の、 la vi|a|j あなたのその

  6. Verbo ne estas ŝanĝata laŭ personoj nek nombroj; ekz. mi far|as, la patr|o far|as, ili far|as.

    動詞は人称および数で変化することはない;例.mi far|as 私がする、la patr|o far|as その父がする、ili far|as 彼らがする。

    Verbaj formoj 動詞の形:

    a) La tempo prezenca finiĝas per as; ekz. mi far|as.
     現在時制は as で終わる;例.mi far|as 私がする。
    b) La tempo preterita per is: vi far|is, li far|is.
     過去時制は is で終わる;li far|is 私がした。
    c) La tempo futura per os: ili far|os.
     未来時制は os で終わる;li far|is 私が(将来)する。
    ĉ) La modo kondicionala per us: ŝi far|us.
     仮定法は us で終わる;ŝi far|us 彼女がするとしたら(実際はしない)、彼女はするかもしれない。
    d) La modo imperativa per u: far|u, ni far|u.
     命令法は u で終わる;far|u しなさい、ni far|u やろう。
    e) La modo infinitiva per i: far|i.
     不定法は i で終わる;far|i すること。

    Participoj (kaj gerundioj) 分詞(と動名詞):

    Estas du formoj de participo en la internacia lingvo, la deklinaciebla aŭ adjektiva, kaj la nedeklinaciebla aŭ adverba.
    国際語における分詞の形は2つある、格変化のあるもしくは形容詞的なものと、格変化のないもしくは副詞的なものである。

    f) La participo aktiva prezenca finiĝas per ant: far|ant|a, far|ant|e.
     現在[継続]能動分詞は ant で終わる:far|ant|a 〜している, far|ant|e 〜しながら。
    g) La participo aktiva preterita per int: far|int|a, far|int|e.
     過去[完了]能動分詞は int で終わる:far|int|a 〜してしまった, far|int|e 〜してしまって。
    ĝ) La participo aktiva futura per ont: far|ont|a, far|ont|e.
     未来[将然]能動分詞は ont で終わる:far|ont|a 〜しようとしている, far|ont|e 〜しようとして。
    h) La participo pasiva prezenca per at: far|at|a, far|at|e.
     現在[継続]受動分詞は at で終わる:far|at|a 〜されている, far|at|e 〜されながら。
    ĥ) La participo pasiva preterita per it: far|it|a, far|it|e.
     過去[完了]受動分詞は it で終わる:far|it|a 〜されてしまった, far|it|e 〜されてしまって。
    i) La participo pasiva futura per ot: far|ot|a, far|ot|e.
     未来[将然]受動分詞は ot で終わる:far|ot|a 〜されようとしている, far|ot|e 〜されようとして。

    Ĉiuj formoj de la pasivo estas formataj per helpo de responda formo de la verbo est kaj prezenca aŭ preterita participo pasiva de la bezonata verbo, la prepozicio ĉe la pasivo estas de. Ekz. ŝi est|as am|at|a de ĉiu|j (participo prezenca: la afero fariĝas); la pord|o est|as ferm|it|a (participo preterita: la afero jam estas farita).

    すべての受動態は動詞 est の[時制に]応じた形と必要な動詞の現在[継続]もしくは過去[完了]の分詞を借りて形成される。受動態における前置詞は de である。例.ŝi est|as am|at|a de ĉiu|j 彼女はみんなに愛されている(現在形分詞:物事が行われている);a pord|o est|as ferm|it|a ドアは閉められている (過去分詞:物事がすでに行われた)

  7. Adverboj estas formataj per aldono de e al la radiko. Gradoj de komparado estas la samaj kiel ĉe adjektivoj. Ekz. mi|a frat|o pli bon|e kant|as ol mi.

    副詞は語根に e を付加して作られる。比較の程度は形容詞と同様である。例.mi|a frat|o pli bon|e kant|as ol mi 私の兄(弟)は私よりうまく歌う。

  8. Ĉiuj prepozicioj per si mem postulas la nominativon.

    すべての前置詞はそれ自身主格を要求する。

C) ĜENERALAJ REGULOJ 一般規則

  1. Ĉiu vorto estas legata, kiel ĝi estas skribita. Ne estas neelparolataj literoj.

    すべての語は,書かれた通りに読まれる。発音しない文字はない。

  2. La akcento estas ĉiam sur la antaŭlasta silabo.

    アクセントは常に最後から2番目の音節におかれる。

  3. Vortoj kunmetitaj estas formataj per simpla kunigo de la vortoj (radikoj) (la ĉefa vorto staras en la fino); ili estas kune skribitaj kiel unu vorto, sed, en elementaj verkoj, disigitaj per streketoj ( | ). La gramatikaj finiĝoj estas rigardataj ankaŭ kiel memstaraj vortoj. Ekz. vapor|ŝip|o estas formita de: vapor, ŝip kaj o (finiĝo de la substantivo).

    合成語は単純に単語(語根)をつなぎ合わせて作られる(主たる語は最後に置かれる);それらは1つの単語として書かれるが、ただし初級用の文書では、小さな一画の線[区切り記号]( | )で分けて書かれる[書いてもよい]。文法上の語尾は独立した単語の語尾とみなされる。例.vapor|ŝip|o 蒸気船は vapor 蒸気と ŝip 船と o(名詞語尾)から成る。

  4. Se en frazo estas alia nea vorto, la vorto ne estas forlasata. Ekz. mi neniam vid|is, mi nenio|n vid|is.

    文中に他の[ne 以外の]否定を意味する単語が含まれる場合は、ne が脱落する。例.mi neniam vid|is 私は見たことがない、mi nenio|n vid|is 私は何も見なかった。

  5. En frazoj respondantaj al la demando “kien”, la vortoj ricevas la finiĝon de la akuzativo. Ekz. kie vi est|as?, tie (en tiu loko); kie|n vi ir|as?, tie|n (al tiu loko), mi ir|as Pariz|o|n, London|o|n, Varsovi|o|n, dom|o|n.

    「どこへ」という質問に答える文では、[それにかかる]単語に対格の語尾を付ける。例.kie vi est|as? あなたはどこにいますか? tie (en tiu loko) そこ(その場所)です;kie|n vi ir|as? どこに行きますか? tie|n (al tiu loko) そこへ(その場所へ)、mi ir|as Pariz|o|n, London|o|n, Varsovi|o|n, dom|o|n 私はパリへ、ロンドンへ、家に行きます。

  6. Ĉiu prepozicio havas en Esperanto difinitan kaj konstantan signifon, kiu fiksas ĝian uzon; sed se ni devas uzi ian prepozicion kaj la rekta senco ne montras al ni, kiun prepozicion ni devas preni, tiam ni uzas la prepozicion je, kiu ne havas memstaran signifon; ekz. ĝoj|i je tio, rid|i je tio, enu|o je la patr|uj|o, mal|san|a je la okul|o|j. La klareco neniel suferas pro tio, ĉar en ĉiuj lingvoj oni uzas en tiaj okazoj iun ajn prepozicion, se nur la uzado donis al ĝi sankcion; en la internacia lingvo ĉiam estas uzata en similaj okazoj nur la prepozicio je. Anstataŭ la prepozicio je oni povas ankaŭ uzi la akuzativon sen prepozicio, se oni timas nenian dusencaĵon.

    エスペラントにおいて前置詞はいずれも一定の限定された意味を持ち、それによって使い方が決まる;しかし,何らかの前置詞を使う必要があるが、その直接的意味が、私たちがどの前置詞を採用すべきかを示さない場合、自立した意味を持たない前置詞 je を用いてもよい。例.ĝoj|i je tio それを楽しむ、rid|i je tio それを笑う、enu|o je la patr|uj|o 母国へのあこがれ、mal|san|a je la okul|o|j 目に元気がない[目が病気の]。このことによって意味が不明瞭になるという心配は要らない、なぜならどの言語でもそういった場合、使っていくことで同意さえ得られればどんな前置詞でも使われているからである。もし重複した意味になる[異なる意味に受け取られる]心配が要らない場合、前置詞 je の代わりに前置詞を用いないで対格を用いてもよい。

  7. La tiel nomataj vortoj “fremdaj”, t.e. tiuj, kiujn la plimulto de la lingvoj prenis el unu fremda fonto, estas uzataj en la lingvo internacia sen ŝanĝo, ricevante nur la ortografion kaj la gramatikajn finiĝojn de tiu ĉi lingvo. Tia estas la regulo koncerne la bazajn vortojn, sed ĉe diversaj vortoj de unu radiko estas pli bone uzi senŝanĝe nur la vorton bazan kaj formi la ceterajn derivaĵojn el tiu ĉi lasta laŭ la reguloj de la lingvo internacia. Ekz. tragedi|o, sed tragedi|a; teatr|o, sed teatr|a (ne: teatrical|a), k.t.p.

    いわゆる"外来"語、つまり1つの語源を元にして多くの言語が取り入れている単語は、この国際語においては、この言語[エスペラント]の正書法[つづり方]と文法上の語尾に従いつつ、変更を加えることなく使われる。基本語に関しての規則はそうであるが、1つの語根から作られる様々な単語においては、基本語だけを変更なく使い、後者[基本語]からの派生語は国際語[エスペラント]の規則に従って変形するのがより良い[取り入れ方である]。例 tragedi|o 悲劇 tragedi|a 悲劇の、teatr|o 劇場 teatr|a 劇場の(teatrical|a ではない)、等。

  8. La finiĝo o de substantivoj kaj la a de la artikolo povas esti iafoje forlasataj kaj anstataŭataj de apostrofo pro belsoneco. Ekz. Ŝiller’ (Schiller) anstataŭ Ŝiller|o; de l’ mond|o anstataŭ de la mond|o; dom’ anstataŭ dom|o.

    名詞語尾の o および冠詞の a は場合によって、美しい響きのためにアポストロフィーで代用し脱落させることができる。例.Ŝiller|o (Schiller) に代えて Ŝiller'、de la mond|o に代えて de l' mond|o、dom|o に代えて dom' にする。


Fundamento de Esperanto の中にエスペラント版は存在しない。このページであえてエスペラント版を使ったのは、オリジナルの5カ国語版は、日本人を含め正確に内容を把握できるテキストではないと考えたからである。「絶対不可触の基礎」「常備の指導的ドキュメントとしてすべてのエスペランチストの手中にあるべき」とされる "Fundamento de Esperanto" の1部である文法資料が、特定のヨーロッパ言語を正確に読める人以外をサポートしていないという不公平な状態にあるのは異常だと思う。エスペラントを学習するには5つのヨーロッパ言語のうち少なくとも1つを一定程度習得しなければならないという条件をともなうことになる。

とはいえ、たとえ不公平であろうと、エスペラント版は5カ国語版と同等の権威を持つものでないということを押さえておく必要はあると思う。

私はこのテキスト(エスペラント版)の出典を知らない。16条にまとめられた文法規則としては、1903年に出版された Fundamenta Krestomatio に収録されている Plena Gramatiko de Esperanto があるが本テキストとは若干異なる箇所がある。Berlina Komentario pri la Fundamento de Esperanto には、エスペラント版について Nekompleta Zamenhofa traduko de la Gramatikoj 1903(文法の不完全なザメンホフ訳 1903) とあり、出版年、訳者から判断してこれが Plena Gramatiko de Esperanto であろうことは想像がつく。

他に Kompleta sinteza traduko de la Gramatikoj(文法の完全に統合された訳)といった版が存在するかのような記述もある。Plena Gramatiko de Esperanto と比べると本テキストの方がはるかに他の言語版(と言っても英語版しか理解できないが)に近い内容、体裁になっているので、おそらく本テキストが Kompleta sinteza traduko de la Gramatikoj なのではないかと想像する。しかし出典も訳者も不明である。

2020/12 追記:どうやら PMEG の著者の Bertilo Wennergren 氏が Plena Gramatiko の文法用語を使いつつ、他の言語版と照合して翻訳・編纂されたもののようである。

  Plena Gramatiko 本テキスト
全体の区分 16条を A,B に分割 16条を A,B,C に分割
ŭに関する註 なし あり
2条 la ablativo per per la instrumentalo (ablativo) per per
5条 ĝi (pri objekto aŭ besto) ĝi (por bestoj aŭ aĵoj)
6条 動詞活用、分詞の詳細説明・例文なし 動詞活用、分詞の詳細説明・例文あり
Ĉiuj formoj de la pasivo estas formataj per helpo de responda formo de la verbo "esti" kaj participo pasiva de la bezonata verbo; Ĉiuj formoj de la pasivo estas formataj per helpo de responda formo de la verbo est kaj prezencapreterita participo pasiva de la bezonata verbo,(futura が無い)
8条 Ĉiuj prepozicioj postulas la nominativon. Ĉiuj prepozicioj per si mem postulas la nominativon.

5条(人称代名詞 ĝi)について

人称代名詞の ĝi は bestoj(動物)と aĵoj(物)に対して使われるとなっているが、Ekzercaro には La infano ploras, ĉar ĝi volas manĝi(こともが泣いている、なぜなら食べたがっているから)と、小児に対しても使っている例文がある。思うに ĝi は、性別を無視するときの3人称単数形ということであろう。しかし Ekzercaro には Ĉar ĉiu amas ordinare personon, kiu estas simila al li,...(人は誰でも自分(li)に似ているものを愛するものだから...)という例文があり、li を中性の代名詞としても使っている。Ekzercaro には二人称単数形の ci も紹介されている。

5条(人称代名詞 oni)について

本テキストでは oni (senpersona plurala pronomo 非人称複数形代名詞) となっているが、少なくとも英語版では oni, „one”, „people”, (French „on”) と書かれている。おそらく他の言語版に複数形と明記されているのであろう。

6条(受動態の説明)

受動態について、本テキストは動詞 est の時制に応じた形と必要な動詞の現在形[継続]受動分詞もしくは過去[完了]受動分詞によって形成されると書かれている (per helpo de responda formo de la verbo est kaj prezenca aŭ preterita participo pasiva de la bezonata verbo, ) が、当然ながら未来形[将然]受動分詞の組み合わせもあるはずである(per helpo de responda formo de la verbo est kaj prezenca aŭ preterita aŭ futura participo pasiva de la bezonata verbo, であるはず)これはフランス語版の条項を訳したもののようで、その他の版では、単に動詞 est の時制に応じた形と必要な動詞の受動分詞とによって形成されると書かれているようである。

14条(例文)

例文中の enuo je la patrujo を「母国へのあこがれ」と訳したが、英語版に a longing for one’s fatherland とあるので、これに従った。enuo は Universala Vortaro(エスペラントの基礎の一部) によると enu' s'ennuyer | annoy, weary | sich langweilen | скучать | nudzić się. と訳されており、「退屈」というほど意味であって直訳すると奇妙な訳になる。

2020/12 追記:Face Book で Bertilo Wennergren さんから直接教えたていただいた。enuo を「あこがれ」のような意味で使うのは arĥaika(古典的な・古風な)な使い方で、現在なら sopiro を使うところだとのことだった。

日本語訳の引用、参照サイト
http://www.asahi-net.or.jp/~VZ4S-KUBC/gramatiko.html(英語版の翻訳)
http://www.tt.rim.or.jp/~ishato/jap_esp/kihon.htm
http://www5b.biglobe.ne.jp/~shu-sato/esp16.htm
http://esperas.info/index.php?QBlog-20151216-1


  1. このページに関するご感想・ご質問などをお書き下さい。
  2. タグは使用できません。
  3. パスワードを設定しておくとご自身の投稿を削除できます。
  4. 当サイトにふさわしくないと判断した投稿は管理者がことわりなく削除することがあります。
お名前
パスワード 英数字8文字以内
件名
C^U~ ^C~U CxUx Ch,w Ignori